SALOMON GAARKEUKEN
24 maart 1884 (Haarlem) - 31 augustus 1942 (Auschwitz)

GROTE MARKT 31

Salomon Gaarkeuken werd op 24 maart 1884 in Haarlem geboren als jongste zoon van de sigarenmaker Magiel Gaarkeuken en zijn vrouw Grietje van Hessen. Het gezin telde elf kinderen, van wie vier kinderen bij of kort na de geboorte stierven. Van de andere kinderen zijn, naast Salomon, zijn zus Elisabeth en zijn broer Wolf in de oorlog vermoord. Voor Duifje Gaarkeuken-Peper, de vrouw van zijn oudere broer Simon (die in 1941 in Haarlem overleed) en voor hun zoon Michiel zijn struikelstenen gelegd voor hun huis op het adres Oude Raamstraat 11. ‎

Salomon Gaarkeuken was koopman. Blijkens advertenties die hij plaatste in diverse kranten, kocht hij inboedels op en handelde hij in tweedehands kleding en ‘Indische witte pakken’. Op 2 december 1914 trouwde hij in Haarlem met de vijf jaar oudere Grietje Beem. Het echtpaar woonde op verschillende adressen in Haarlem en vanaf juni 1936 aan de Grote Markt 31, waar hij handelde in ‘net gedragen dames- en heerenkleding’. Salomon en Grietje kregen drie kinderen: Magiel (1916 – Auschwitz 1942), David (1918; leefde slechts 18 dagen) en Martha (1922-1974). Omdat haar ouders haar niet bestand achtten tegen onderduik of werkkamp brachten zij de  verstandelijk beperkte Martha op 8 augustus 1942 onder in het Provinciaal Ziekenhuis in Santpoort. Zij overleefde de oorlog, bleef ongehuwd en is begraven op de Joodse begraafplaats in Haarlem.

Er is lange tijd gedacht dat Salomon en Grietje waren ondergedoken in hun eigen huis in een verborgen ruimte achterin. Zij zouden daar zijn gevonden bij de razzia die volgde op de eerste oproep voor Haarlemse joden van 25 augustus 1942 zich te melden voor transport. Velen negeerden die oproep. Bij de razzia die volgde, werden alsnog enkele tientallen joden opgepakt. Toen de huidige eigenaar van het Italiaanse restaurant aan de Grote Markt 31 in 1990 zijn restaurant verbouwde en een gat maakte in de achterwand van zijn zaak, trof hij daarachter een ruimte aan met een trap naar de bovenverdieping. In die ruimte vond hij documenten die hij inleverde bij de Historische Vereniging Haarlem in de Hoofdwacht op de Grote Markt (tot 2025 dacht hij de documenten te hebben ingeleverd bij de Gemeente: zo’n 100 meter voorbij de Hoofdwacht). Helaas is dit pakket daarna niet meer teruggevonden.

Uit onderzoek dat in 2025 is gepubliceerd blijkt dat Salomon en Grietje niet zijn ondergedoken maar na de oproep van 23 augustus 1942 tot transport zich op 25 augustus 1942 gewoon hebben gemeld bij de verzamelplaats aan de Westergracht. Op 26 augustus 1942 werden zij geregistreerd in Westerbork. Twee dagen later, op 28 augustus, werden beiden op transport gesteld naar Auschwitz, waar zij bij aankomst meteen zijn vermoord. Overigens: volgens de tekst van de oproep van 23 augustus 1942 meldden joden jonger dan 60 jaar zich aan voor tewerkstelling in Duitsland en joden van 60 jaar en ouder voor evacuatie naar Westerbork. Het echtpaar Gaarkeuken kan dus in de veronderstelling hebben verkeerd dat Salomon werd opgeroepen voor tewerkstelling en dat Grietje in Westerbork zou kunnen blijven.

De verborgen ruimte in het pand aan de Grote Markt is vanaf mei 1942 naar alle waarschijnlijkheid gebruikt door de op de bovenverdieping gevestigde broers Keesmaat. Deze broers drukten daar vanaf 1942 illegale bladen zoals De Fluistervink en Trouw. In het Italiaanse restaurant is in 2025 een tekst op de wand aangebracht die herinnert aan de illegaal gedrukte en opgeslagen publicaties in dit pand.

Deportatie uit Westerbork op 28 augustus 1942.

Vermoord in Auschwitz op 31 augustus 1942.

Hij werd 58 jaar.

Bronnen: https://historiek.net/ggd-eiste-na-de-oorlog-verpleeggeld-terug-van-vermoorde-joodse-psychiatrisch-patient/171003/; podcast Hier stond een muur (Anne Nieuwpoort, 2025)